Begin 2022 hadden we de hoop om al snel weer present te kunnen zijn bij onze gevangen hulpvragers. De coronamaatregelen werden na een harde lockdown, in de eerste maanden langzaam versoepeld. Uiteindelijk vervielen pas in maart de laatste maatregelen. Daarna konden onze vrijwilligers weer op bezoek en werden andere programma’s weer opgestart.

In 2022 hebben onze vrijwilligers in totaal 316 gevangenen bezocht. We verwelkomden 116 nieuwe gevangenen, met ieder hun eigen verhaal en vragen. Veel gevangenen geven aan het het vaak moeilijk te vinden om orde te scheppen in de ‘chaos van hun leven’. Het bezoek door vrijwilligers is voor hen goud waard.

Vrijwilligers zijn bij een Meet Up een aantal uur op een leefafdeling van een gevangenis aanwezig voor een vrijblijvend contact. Gevangenen die (nog) geen behoefte hebben aan een bezoekvrijwilliger voor langer contact, kunnen op deze wijze toch even hun verhaal doen en eventueel advies vragen. Pas in de loop van het tweede kwartaal konden we de Meet Up weer opstarten. Het bleef in 2022 bij de PI’s van Rotterdam, locatie Hoogvliet en PI Veenhuizen, locatie Esserheem, op in totaal 4 leefafdelingen. De verwachting is dat er in 2023 weer in 4 PI’s Meet Ups op 11 leefafdelingen zullen draaien.

Herstelgericht werken wordt steeds belangrijker. De Wet Straffen en Beschermen (Wet SenB) heeft als visie ‘Recht doen, kansen bieden’, waarbij geldt: 1) Straf is straf, 2) gedrag telt en 3) werken aan veilige terugkeer. De bijbehorende acties richting een veilige terugkeer worden vastgelegd in een detentie- en re-integratieplan (D&R-plan). GNd kan daarin bijdragen door het aanbod van herstelgerichte SOS-programma’s. Deze cursussen, waarin gesproken wordt over Schuld, Slachtoffers en Samenleving, stellen ‘verantwoordelijkheid nemen’ centraal. SOS kent naast een groepscursus ook de varianten Individueel, Follow Up en Nazorggesprekken. Dankzij onze betrokken vrijwilligers konden we weer ruim 100 hulpvragers deze cursussen laten volgen.

Gevangenenzorg Nederland levert een bijdrage aan een goede terugkeer van (ex-)gevangenen in de maatschappij. Gevangenen worden kansen geboden door passende hulp gericht op werk, een sociaal netwerk en huisvesting. Toekomstperspectief op deze leefgebieden is cruciaal om weer te kunnen functioneren in de maatschappij en een nieuw bestaan op te kunnen bouwen zonder criminaliteit en detentie. Daarnaast bieden we deze hulp aan een groep hulpvragers die niet vast heeft gezeten, maar wel reclasseringstoezicht opgelegd heeft gekregen.

De focus van Maatwerk is arbeidsintegratie. In 2022 is een driejarige pilot gestart in PI Alphen a/d Rijn. Dit op verzoek van de minister voor Rechtsbescherming met als vraag te bezien hoe de geleerde lessen uit de succesvolle pilot De Compagnie (2016-2021 PI Krimpen a/d IJssel) op een duurzame wijze in het reguliere proces van de gevangenis kunnen worden geïmplementeerd.

Centraal in het aanbod naar de gevangene staat onze Cursus ArbeidsOriëntatie (CAO). Die helpt de gevangene een beroep te kiezen dat bij hem past en om te gaan leren.

De opstart van het project in een nieuwe omgeving vroeg de nodige tijd. Daarnaast was de gevangenis tot en met maart gesloten vanwege corona.

Na het eerste pilotjaar (2022) is de belangrijkste conclusie dat er omgedacht moet worden van concept naar contact. De (groeps)aanpak van De Compagnie is niet één op één over te zetten in een (individuele) aanpak. Het vertrekpunt zal juist het persoonlijk contact moeten zijn, waarna het aanbod (van Maatwerk) kan volgen. Het in contact komen is de grootste uitdaging. Dat geldt niet alleen in Alphen, maar ook in andere gevangenissen waar we de bezoeken en de CAO aanbieden. We hadden de verwachting dat er 70 nieuwe trajecten zouden starten.

In de praktijk startten er slechts 25 van de 47 aanmeldingen. Een deel van de aanmeldingen werd geen traject vanwege te kort strafrestant, overplaatsing naar andere PI’s of afwijzing door het MDO. In 2022 zijn intussen 12 CAO’s gestart en 18 gevangenen bemiddeld naar werk. Daaronder was ook een aantal oud-deelnemers van De Compagnie. De doorgaande zorg aan hen is onderdeel van opdracht van de Minister, waarmee we uiteraard blij zijn.

We zijn dankbaar dat we temidden van diverse personele uitdagingen maar liefst 156 hulpvragers van dienst mochten zijn bij hun integratie. Dat waren er ruim 30 meer dan verwacht. Zeker brengen we ook hulde aan onze vrijwilligers voor hun trouw en toewijding.

Sinds 2021 werken we contractueel samen met de Reclassering in een meerjarig pilot project. Vrijwilligers worden in deze samenwerking gekoppeld aan reclassanten om op deze wijze een bijdrage te leveren aan resocialisatie en re-integratie. In 2022 zijn 33 nieuwe trajecten gestart. In totaal kwam het aantal trajecten dat jaar op 37.

In het kader van het Forensisch label van Stichting Ontmoeting, is GNd in een feestelijke bijeenkomst in september een samenwerking met hen aangegaan. De bedoeling is gevangenen al vroegtijdig in de gevangenis een perspectief te geven op begeleid wonen na detentie bij één van de woonvormen van Ontmoeting. Zo ontstaat er al vroeg een warme overdracht vanuit een bestaand GNd-traject Een te overbruggen obstakel is de complexe regelgeving.

Het plaatsen van ex-gevangenen in begeleid wonen na detentie kan complex zijn vanuit verschillende wet- en regelgevende perspectieven. Een voorbeeld hiervan is de huisvestingswetgeving. Ex-gevangenen ondervinden problemen bij het vinden van geschikte huisvesting wegens discriminatie, ondanks wetgeving die huisvestingsaanbieders dat verbiedt. Dit beperkt de opties voor huisvesting en vertraagt het plaatsingsproces. Een andere vertragende factor is de sociale zekerheidswetgeving m.b.t. het al dan niet (tijdig) ontvangen van een uitkering. Een derde vertragende factor kunnen juridische beperkingen zijn rondom werkgelegenheid en reizen.

Kortom, het plaatsen van ex-gevangenen in begeleid wonen na detentie kan complex zijn vanwege verschillende wet- en regelgevende factoren die van invloed zijn op hun huisvesting, financiële middelen, werkgelegenheid, rechten en vrijheden. Het vereist een integrale benadering die rekening houdt met hun individuele behoeften en omstandigheden om succesvol te zijn.

Om succesvol terug te keren in de samenleving is goed contact met het netwerk van groot belang. Vandaar dat we in het verleden zijn gestart met Netwerkgesprekken voor gevangenen die een nieuw netwerk op willen bouwen. We hebben daar goede ervaringen mee. Het opstarten van een Netwerkgesprek vraagt de nodige tijd en voorbereiding. We hebben helaas nog geen kans gezien om hier meer op in te zetten. In 2022 bleef het dan ook beperkt tot een enkel Netwerkgesprek.

Niet alleen gevangenen hebben toekomstperspectief nodig. Achterblijvers hebben die behoefte ook. Vandaar dat GNd door middel van het programma Aandacht voor Achterblijvers (AvA) dit perspectief biedt aan ouders, kinderen en partners van gevangenen.

De instroom van achterblijvers blijft gelijkmatig met 75 nieuwe aanmeldingen in 2022. In totaal konden onze vrijwilligers in 193 trajecten (doel 175) bij achterblijvers op bezoek. Binnen deze trajecten blijken ruim 70 kinderen tot en met 17 jaar aanwezig te zijn. Voor deze gezinnen is door vrijwilligers een kerstattentie geregeld.

Diverse achterblijvers weten AvA te vinden als zij behoefte hebben aan een eenmalig contact voor een luisterend oor of een adviesgesprek. Zij nemen contact op via bel-en mailconsulten of via de chatfunctie op de GNd-website. In 2022 konden we zo nog eens 193 mensen verder helpen. Via de chat hadden we 214 maal contact met 139 individuele hulpvragers.

Achterblijvers hebben de behoefte om elkaar als lotgenoten te ontmoeten voor (h)erkenning en om de mogelijkheid te hebben om (praktische) vragen te bespreken. We konden voor hen in 2022 3 Ontmoetingsdagen organiseren met in totaal 21 deelnemers. Verder is AvA is betrokken bij de Thuisfrontinformatiedagen van Reclassering Bureau Buitenland. In 2022 was AvA bij 4 van deze dagen aanwezig met 48 bezoekers. AvA is, op verzoek van Reclassering, betrokken bij de begeleiding van het Lotgenotencontact. Daarnaast deelt AvA informatie over het AvA-hulpaanbod.

Voor achterblijvers is het op bezoek gaan in de gevangenis soms best beladen. Ze komen op bezoek in een voor hen vaak onbekende wereld en lopen rond met allerlei vragen. Om hen hierin te begeleiden zijn we in gesprek gegaan met een tweetal gevangenissen om een Ontvangstplek in te richten. De verwachting is dat AvA in 2023 daadwerkelijk kan starten met een Ontvangstplek in Alphen en Dordrecht.

Gevangenen kunnen hun kinderen voor hun verjaardag verrassen met een verjaardagscadeautje van ongeveer 10 euro. Na de aanvraag wordt de andere ouder / verzorger gebeld voor goedkeuring. GNd koopt dit cadeautje namens de gevangene en laat het bezorgen door een vrijwilliger of via de post. Ondanks het feit dat we de kerstcadeautjes dit jaar niet konden uitvoeren, konden we in 2022 toch 258 kinderen verblijden met een verjaardagscadeautje van hun vader of moeder. 18 van deze aanvragen kwamen via onze partnerorganisatie Epafras binnen.

Het resocialisatieproces van een tbs-patiënt kent de nodige hobbels. Tbs-patiënten hebben ernstige delicten gepleegd en zijn psychisch ziek. Enkele ingrijpende verlofincidenten (op een totaal van 70.0000 verloven per paar) kleuren de publieke opinie. De behandeling in een tbs-kliniek is echter uiteindelijk gericht op terugkeer in de maatschappij. Vanuit onze basishouding dat ieder mens kostbaar is, wil GNd er juist ook voor hen zijn.

Vanwege afschaling in medewerkers is er actief ingezet op een langzame afschaling in het aantal trajecten. Daarbij zijn ook de procedures tegen het licht gehouden en is ervoor gekozen om te werken volgens de richtlijn dat een traject 12 tot 18 maanden doorloopt wanneer iemand buiten de kliniek gaat wonen. Met een aantal Forensisch Psychiatrische Centra en – Klinieken hebben we een samenwerkingsovereenkomst. We bereikten in totaal nog 228 hulpvragers (2021: 215), maar het aantal gelijktijdig lopende trajecten is wel gedaald van 180 naar 157. 

Vanwege omstandigheden in de kliniek waar we een Meet Up ForZo draaiden en vanwege de personele bezetting bij GNd is besloten deze voor onbepaalde tijd op on hold te zetten.

We waren met onze SOS Cursus ForZo in tbs-kliniek FPC Dr. S. van Mesdag. In 2022 kon deze tweemaal gegeven worden. Deze pilot was succesvol, maar door een combinatie van personele en financiële belemmeringen hebben we helaas moeten besluiten deze pilot niet voort te zetten in 2023.